ازن چیست و چه تاثیری بر سلامت دارد؟

ازن، مونوکسید‌کربن، دی اکسید‌ نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق آلاینده های اصلی هوا هستند که در این بین ازن کمی متفاوت تر از سایر آلاینده ها تولید می شود.

ازن با توجه به موقعیت قرار گرفتنش در اتمسفر می تواند هم خوب باشد هم بد. اگر ازن در لایه های بالایی جو (استراتوسفر) تولید شود، تشکیل یک سپر ایمنی در مقابل پرتوهای مضر خورشید مثل پرتو فرابنفش را می دهد که همه ما آن را با نام لایه ازن میشناسیم. این لایه برای سلامتی انسان بسیار حیاتی بوده و وجود آن باعث جلوگیری از ایجاد بیماریهایی از قبیل سرطان های پوستی و آب مراوید می شود.

اما اگر همین گاز در لایه های پایینی زمین (تروپوسفر) و در محدوده تنفسی انسان تولید شود، به عنوان یک آلاینده شناخته شده و می¬تواند اثرات مخربی بر سلامتی انسان داشته باشد.

ازن یک اکسیدکننده بسیار قوی است و شاخص اکسیدان های فتوشیمیایی می باشد و از طریق دستگاه های تصفیه  هوا،  لامپ های UV، ماشین های فتوکپی و پرینترهای لیزری در محیط های بسته تولید و منتشر می شود اما در اتمسفر توسط واکنش های فتوشیمیایی در حضور نور خورشید و آلاینده های پیش ساز نظیر اکسیدهای نیتروژن، منواکسید کربن و ترکیبات آلی فرار به وجود می آید و به عبارتی در حضور آلاینده های پیش ساز، شدت تشعشع خورشید با غلظت آلاینده ازن ارتباط مستقیم دارد و تابش خورشید در روزهای گرم باعث افزایش غلظت ازن می‌شود.

ازن می تواند تاثیرات سوئی بر سلامت انسان داشته باشد. مواجهه با این آلاینده می تواند سبب تحریک سیستم تنفسی، ایجاد سرفه، تحریک گلو، درد قفسه سینه، ایجاد و تشدید آسم و آلرژی و در صورت مواجهه مکرر سبب تخریب بافت ریه شود. این عوارض در کودکان و سالمندان و افراد دارای بیماری های تنفسی عوارض بسیار جدی تری را به همراه دارد. لذا در روزهایی که هوای شهر به علت غلظت بالای این آلاینده در وضعیت ناسالم قرار می گیرد توصیه می شود که این افراد در هوای آزاد قرار نگیرند و فعالیت خود را محدود کنند.

اقدامات کنترلی برای کاهش میزان ازن در سطح زمین عمدتاً بر کنترل انتشار گازهای پیش ساز ازن متمرکز است. بزرگترین منابع انتشار این گازهای پیش ساز که قابل کنترل هستند نیروگاه ها، پمپ های بنزین و تردد وسایل نقلیه موتوری می باشد.